...amerykańskiej artystki i aktywistki, teoretyczki, działaczki antywojennej i feministycznej, urodzonej w 1943 roku. Jej indywidualny projekt, pierwszy w Polsce, możemy od minionego piątku oglądać w Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie. Rosler jest autorką prac wideo, fotografii, fotomontaży i foto-tekstów, instalacji i performansów, a także krytyczno – analitycznych artykułów dotyczących współczesnej sztuki i kultury, szczególnie w zakresie działania i wpływu mediów. Ostatnia duża eskpozycja artystki odbyła się w listopadzie 2012, był to swoisty performans-instalacja Meta-Monumental Garage Sale w MoMA w Nowym Jorku, w pewien sposób podsumowujący realizowane przez artystkę od 1973 roku „wyprzedażowe działania”. Realizacje Marthy Rosler łączą zwykle trzy strategie: artystyczną, edukacyjną i społeczną. Taki charakter ma również warszawski projekt, który właściwe trudno jest nazwać „wystawą”. Część klasycznie ekspozycyjna przedsięwzięcia wydaje się raczej towarzyszyć, być dodatkiem do głównej przestrzeni, w wymiarze fizycznym – jako szczególnej scenografii (wynik współpracy z grupą projektową Centrala) oraz symbolicznym – miejsca wolnej dyskusji, przygotowanej przez artystkę specjalnie dla Warszawy. Faktycznym „dziełem” Rosler jest zbudowanie „mostu”, w formie swoistego nowoczesnego „poradnika”, dodajmy, że tytuł całego przedsięwzięcia to właśnie „Poradnik dla zagubionych: jak odnieść sukces w nowej Polsce”, zainicjowanie prospołecznego, synergetycznego działania, mającego pomóc różnym grupom wykluczonych i zakłopotanych przejść, odnaleźć się w obecnej rzeczywistości. Odnaleźć się w niej, czyli zrozumieć i podjąć wobec jej zmiany „na lepsze”: aktywne, twórcze działania. Artystka, wspólnie z kuratorami oraz liczną grupą społecznych aktywistów i specjalistów różnych dziedzin, otworzyła „obszar wspólny”: dyskusje–fora na „gorące” tematy, rysujące się tu i teraz w Polsce. Tematów jest dziewięć: migracje, mieszkalnictwo, kwestia żydowska, gender, ekologia i przemysł, praca, bycie artystą w Polsce oraz polska tożsamość narodowa. Warty podkreślenia jest fakt, że prospołeczna postawa Rosler nie unika ironii i zdrowego dystansu do podejmowanych kwestii. Jest odświeżająca i „zdrowa”. Formułę podobną do warszawskiego projektu, Martha Rosler przyjęła w 1989 roku w Dia Art Foundation w Nowym Jorku realizując działanie If you lived here, obejmując przygotowanie prezentacji oraz forów dyskusyjnych dotyczących mieszkalnictwa bezdomności, planowania architektonicznego, ze współudziałem artystów, filmowców, poetów, squattersów, dzieci, przedstawicieli lokalnych władz.

Nowa, artystyczna utopia czy społeczna inicjatywa? Trzymam kciuki za pozytywne efekty tych społeczno-artystycznych działań. Jeden już jest, w zakresie zlikwidowania nieodpłatnej pracy artystów: niektóre polskie galerie deklarują honoraria dla artystów w uzgodnionej stawce wypłacane za udział w wystawach. Mały, ważny krok w demontażu systemu.

Uczestnicząc w debatach i inicjatywach oraz czekając praktyczne rozwiązania, proponuję jednak znaleźć czas na obejrzenie ekspozycyjnej, ikonicznej części warszawskiego projektu Marthy Rolser. Jej fantastyczne fotomontaże zdradzają związki z dziedzictwem surrealizmem i dadaizmem w nowoczesnej, krytycznej szacie. Poetyka, komentarz – zawsze ze społecznym kontekstem. Choć można mieć wrażenie, że artystka ucieka od estetycznych ujęć swoich prac, podkreślając przede wszystkim ich aspekt krytyczny, dla mnie jednak niezwykłe jest właśnie tak celne i silne połączenie wizualnie atrakcyjnej formy i feministycznej, antywojennej, społecznie zaangażowanej treści. Serie jej fotomontaży: House beautiful. Bringing the War Home (1967-72 oraz nowa seria – 2004-2008) czy Body Beautiful or Beauty Knows No Pain (1966-72) można by nazwać „arcydziełami gatunku”. Podobnie, jak cykl fotografii In the Place of the Public, podejmujący temat współczesnych „miejsc przejścia”, współczesnego tranzytu, przemieszczania, systemów transportu, łączące komentarz słowny z obrazem, ujawniające ukryte treści i znaczenia. Krytyczny „demontaż rzeczywistości” Marthy Rosler wart doświadczenia!

Martha Rosler. Poradnik na zagubionych: jak odnieść sukces w nowej Polsce

Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie

Kuratorzy: Adam Mazur i Kaja Pawełek

Wystawa czynna do 18 maja 2014 roku

• 3 3
• 2 2
• 1 1
•