Grzegorz Przyborek nieustannie i w niezwykle wnikliwy sposób bada istotę fotografii. Jego pierwsze, stricte fotograficzne prace - często tytułowane po prostu „obiekt” - dotykały problemu identyfikacji rejestrowanej na dwuwymiarowym obrazie rzeczywistości. Przyborek zestawiając ze sobą realne przedmioty z ich przedstawieniami prowadził grę z odbiorcą. Jej rezultatem było dookreślenie istoty samej fotografii, która nie wyczerpuje się jedynie w możliwości rejestracji świata zewnętrznego, ale również prowokuje z nim semantyczną grę.
Od wizyty Przyborka w École NationaleSupérieure de laPhotographie w Arles w latach 1990-1991, zaczyna się drugi, ważny etap jego twórczości. Wspomniana synteza różnych działań twórczych przybiera ostateczną, rzec można by było – doskonałą formę. Rozdzieleniu poddane zostają poszczególne media użyte w procesie twórczym i uporządkowane jako kolejne etapy złożonego działa sztuki. Warto zaznaczyć również, że etapy te można traktować jako skończone, dookreślone całości. Tak, zaczynając od szkicu – rysunku, będącego projektem instalacji, która następnie po jej wykonaniu zostaje sfotografowana, artysta w sposób pełny oraz przy zachowaniu dość dużej swobody, odnosi się do sposobu w jaki istnieje świat realny. Finalne konstrukcje odwołując się do często uniwersalnych znaczeń, umożliwiają osobisty odbiór i dekodowanie znaczeń przez odbiorcę w intencjonalny i osobisty sposób. Często, pozornie przecząc zasadom fizyki, przywołują na myśl marzenia senne, tak ważne dla koncepcji sztuki Przyborka.
W 2008 roku, na wystawie „Trzecia odsłona” we wrocławskim Muzeum Architektury obejrzeć można było wybór dzieł zakupionych do kolekcji Dolnośląskiego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, w tym trzy fotografie Przyborka. Były to zrealizowane w roku 1995 prace z serii Hotel Europa, w tym: Arka pokonanych, Egocentryk i Egoistka oraz Dwie teorie nieśmiertelności duszy. Wszystkie w czarno-białej wersji. Ciekawostką było również zaprezentowanie, wykonanej przez artystę konstrukcji tytułowej arki. Wybrane na ekspozycję fotografie Przyborka odczytywać można zarówno jako przykład twórczości humanistycznej, zgłębiającej kwestie ludzkiej psychiki, jak i w szerszym aspekcie - jako wizualne próby zmierzenia się z historią cywilizacji europejskiej.
Do jakich koncepcji odwołuje się autor w pracy Dwie teorie nieśmiertelności duszy? Szukając odpowiedzi na to pytanie warto sięgnąć do rozważań Platona. Być może stanowiły one źródło inspiracji Przyborka. Jedną z takich teorii jest powiązanie duszy z koncepcją anamnezy, według której, wiedza jest przypominaniem sobie tego, co kiedyś już się nauczyliśmy. Wedle tej teorii dusza musiałaby istnieć zanim przyszła na świat i związała się z nami. Naprzemiennie skierowane skrzydła, to w górę, to w dół, symbolizowałyby cykliczność takiego procesu.
Nieśmiertelność duszy argumentuje Platon również tym, że wnosząc życie w ciało, nie może istnieć w nim razem ze śmiercią. Oddala się jedynie, nie znika. Stały układ elementów po lewej i prawej stronie pracy Przyborka byłby wyrazem takiej chwilowej zmiany konstytucji podmiotu.
Trzecią możliwością odczytania tej fotografii byłaby argumentacja Platona, wywodząca nieśmiertelność duszy z ruchu, który nie bierze się z zewnątrz, a pochodzi z jej wnętrza. W przeciwieństwie do martwego, zrodzonego i śmiertelnego ciała, dusza ma przyczynę ruchu w samej sobie. Misterne konstrukcje, wykonywane przez Grzegorza Przyborka na potrzeby jego prac, również nie mają "początku", "źródła", ani "końca". Ich funkcja podobna jest do mitycznych perpetuum mobile, co estetycznie odzwierciedla naturę fotografii w ogóle - sztuki, w której zaciera się status oryginału i kopii, a przedmiot wizualnej referencji jest często nieuchwytny.
Estetycznie prace Przyborka lokują się blisko nurtu neoawangardy w fotografii. Ich liryzm i subtelny, niewymuszający szybkiej i silnej reakcji charakter pozwalają na dokładny i często bardzo osobisty odbiór, gdzie mocne i wyrafinowane zaplecze teoretyczne, nieustanne dążenie do zgłębienia istoty i charakteru medium fotografii, skrzętnie ukryte są za misternymi konstrukcjami zarejestrowanymi na kartce papieru.
Mateusz Palka
